تاثیر غرب در موفقیت نویسنده‌های روس در ایران

زینب یونسی
مترجم برگزیده سومین دوره جایزه «ابوالحسن نجفی»
اقبال خواننده‌ها به یک نویسنده معاصر روس بسیار متاثر از معرفی آن نویسنده در غرب است؛ یعنی اگر نویسنده‌ای در غرب مورد توجه قرار بگیرد و آثارش ترجمه و توسط نشریات ادبی نقد شود، در ایران هم شانس بیشتری پیدا می‌کند.
وضع ترجمه از زبان روسی با بسیاری از حیطه‌های دیگر متفاوت است. ما تعداد انگشت‌شماری مترجم روسی‌دان داریم که روی کار ترجمه متمرکز شده‌اند. من درباره وضعیت کنونی حرف می‌زنم؛ با توجه به تعداد زیاد دانشجویانی که در روسیه مشغول به تحصیل هستند حدس می‌زنم در آینده شاهد افزایش رشد تعداد مترجم‌ها از زبان روسی باشیم. ولی در حال حاضر می‌توانم از چند نفر نام ببرم که به صورت فعال و در سطح خوبی، در حوزه‌های مختلف، از زبان روسی کتاب ترجمه می‌کنند؛ آقایان سروش حبیبی، آبتین گلکار (برگزیده جایزه و نشان ترجمه‌ابوالحسن نجفی)، حمیدرضا آتش‌برآب‏، شهرام همت‌زاده، عباسعلی عزتی، مهران سپهران، بابک شهاب، عبدالمجید احمدی و خانم‌ها زهرا محمدی، مهناز صدری، الهام کامرانی و مهنا رضایی. شاید نام کسی را از قلم انداخته باشم. نمی‌توانم بگویم همه این عزیزان تنها روی کار ترجمه متمرکز هستند، زیرا برخی در دانشگاه‌ها مشغول تدریس یا پژوهش‌اند.
برخی از آثار روسی با زبان واسطه به فارسی ترجمه می‌شود. با این‌که این کار گاه ضرورت پیدا کرده و می‌کند و همه ما با ترجمه‌هایی از زبان واسطه با بزرگان ادبیات جهان انس گرفته‌ایم، ولی روی هم رفته مخالف این کار هستم، زیرا در روند کار ترجمه حتی در بهترین حالت آن، چیزهایی گم می‌شود و همین در ترجمه از زبان واسطه چند برابر می‌شود. مترجم باید اطلاعات زیادی از فرهنگ و تاریخ حامل زبان داشته باشد و به شکلی با آن زندگی کرده باشد. امیدوارم روزی بیاید که ما به قدر کافی مترجم‌های مسلط به زبان‌های گوناگون داشته باشیم تا نیازی به این کار نباشد.
واقعیت این است که ما انتظار زیادی از ادبیات روس داریم و این موضوع به وجود غول‌های بزرگ ادبی در تاریخ ادبیات روسیه برمی‌گردد که هر فرد کتاب‌خوانی با آثار آن‌ها زندگی می‌کند. ذهن ما عادت کرده که در آثار روس به دنبال چخوف و داستایفسکی و تالستوی بگردد که پدیده‌های تکرارناپذیر تاریخ بوده‌اند. ولی نباید فراموش کنیم که نسل نویسنده امروز روسیه وارث همین ادبیات غنی‌ است و دوران پرفراز و نشیب شوروی و فروپاشی را پشت سر دارد و همین منبع الهام، کارهای بسیار جالب و خواندنی‌ای را به وجود آورده است؛ کارهایی که بدون آشنایی با آن‌ها به سختی می‌توان مردم امروز روسیه را شناخت. این آثار تجربه‌هایی در خود دارد که می‌تواند برای ما هم بسیار راهگشا باشد ولی در کل می‌دانیم که سطح کتاب‌خوانی در ایران پایین است و این دامن ترجمه‌های ادبیات معاصر روسیه را هم می‌گیرد.
نکته دیگر این است که اقبال خواننده‌ها به یک نویسنده معاصر روس بسیار متاثر از معرفی آن نویسنده در غرب است. یعنی اگر نویسنده‌ای در غرب مورد توجه قرار بگیرد، کارهایش ترجمه شود و توسط نشریات ادبی نقد و بررسی شود، شانس بیشتری هم در ایران پیدا می‌کند. البته من اعتراضی به این رویه ندارم، این مساله به قدرت رسانه‌ای و البته کار زیاد ادبی که در غرب صورت می‌پذیرد، برمی‌گردد. هرچند در حال حاضر ترجمه از ادبیات مدرن روسیه زیاد نیست، ولی آن‌چه هست به طور کلی کارهای خوبی‌ است و در این حوزه کمتر شاهد آشفتگی هستیم.
(منبع ایسنا) ورزش3...