تعاریف متفاوت واژه‌های سیاسی

عادل جهان‌آرای: در ادبیات سیاسی, دنیا برخی واژه‌ها براساس همان معنی واقعی خود کارکرد دارند، اما هنگامی که این واژه‌ها وارد فرهنگ و ممالک دیگر یا حتی وارد زبان دیگری می‌شوند، گاه از معنی واقعی خود یا دور می‌شوند یا آن معنایی را که باید از آن برداشت کرد، در فرهنگ جدید به صورت دیگری مستفاد می‌شود. واژ‌ه‌هایی مثل دمکراسی، لیبرالیسم، کاپیتالیسم، سوسیالسیم و این اواخر هم پوپولیسم از چنین سرنوشتی برخوردارند. یقینا فهمی که اروپاییان از واژه دمکراسی یا سوسیالیسم دارند با تعریفی که ما در زبان فارسی یا فرهنگ امروزی جامعه از آن فهم می‌کنیم، اگر فاصله کیهانی نداشته باشد، آنقدر فاصله دارد که نتوان بین این دو مفهوم در دو فرهنگ نسبت چندان معناداری پیدا کرد. دموکراسی می‌تواند برای آنها یک فرهنگ باشد ولی در کشورهای دیگر مثل کشور ما نسبتی با فرهنگ ندارد، بلکه بیشتر از آن به عنوان شیوه یا تاکتیک بهره می‌گیرند. یا واژه پوپولیسم، وقتی تاریخچه آن را مرور می‌کنیم، ارتباط چندانی که امروز ما از آن فهم می‌کنیم ندارد. گرچه در فرهنگ و ادبیات سیاسی, ایران، رفتار پوپولیستی را یک رفتار نکوهیده قلمداد می‌کنند، اما کمتر کسی است که از این رفتار بی‌نیاز باشد یا بخواهد که اساسا آن را نادیده بگیرد. واژه پوپولیسم یا عوام‌گرایی، معمولا زمانی بیشتر کارکرد پیدا می‌کند که جامعه در وضعیتی مانند انتخابات یا التهابات خاص سیاسی, قرار می‌گیرد. البته شاید مردم عادی واقعا هیچ‌گاه از این واژه استفاده نکنند بلکه بیشتر نخبگان یا روزنامه‌نگاران این واژه را به کار می‌برند و آن هم زمانی است که بخواهند رقیب را به عوام‌فریبی متهم کنند. اما بحث این است که آیا بین عوام‌فریبی یا عوام‌گرایی باید تفاوت قائل شد. در عوام‌گرایی افراد حتما قصد فریب عامه مردم را ندارند و بیشتر در پی طرح مسائلی هستند که عامه مردم از شنیدن آنها شادمان می‌شوند و چه بسا به این طریق خودبه‌خود به همان سمت و سویی گرایش پیدا کنند که باعث رضایت خاطر آنها شد‌ه‌اند. اما عوام‌فریب کسی است که داده‌های دروغین را به خورد مردم می‌دهد، بدون آنکه پشتوانه عملی، علمی و واقع‌گرایانه داشته باشد. از نظر برخی کارشناسان این دو دسته در زمره پوپولیست‌ها قرار می‌گیرند، چرا که، خروجی کار هر دو جلب رضایت اکثریت مردم و سنگین کردن کفه ترازو به سود خود است. با این حال در کمتر جامعه‌ای است که این شیوه اعمال نشود و الیت‌ها یا لیدرهای حزبی و سیاسی, هم برای جلب حداکثری مردم تلاش نکنند. حال پرسش این است که آیا جلب حداکثری مردم یا عامه، حتما به معنای فریب جامعه است و به اصطلاح فردی که توانسته است اکثریب را به دست آورد، پوپولیست است یا خیر؟ بی‌تردید رفتار پوپولیستی معمولا در جوامعی بیشتر کارکرد دارد که معلومات سیاسی, یا فرهنگی آحاد جامعه پایین باشد و عامه مردم بدون مطالعه و درک درست از داده‌های شعاری گروه‌ها یا افراد فرصت‌طلب به سوی آنها گرایش پیدا کنند، در این صورت است که پوپولیسم معنا می‌یابد و عوا‌م‌گرایی به شکل فریب جامعه ظهور و بروز می‌یابد. شکی نیست که کمتر گروهی در جامعه است که نخواهد از این معبر برای رسیدن به مقصود خود استفاده نکند، اما در همان حال برخی برای آنکه انگ عوام‌فریبی به آنها نخورد خود را از این مسئله مبری می‌دانند. ورزش3...