واقعیت‌زدایی در فضای ثناگویی

ساخت وبلاگ
عادل جهان‌آرای- یکی از ویژگی‌های بسیاری از مردم مداحی و ثناگری گذشتگان است. کافی است تاریخ ایران را ورق بزنیم و ردپای مدح و ستایش آدم‌ها را در هر رده‌ای ببینیم. خصوصا آن عده از افرادی که در مناصبی مهم و کلیدی حضور داشتند و روز و روزگار بعد از درگذشت آنها، از آنان روی برنگردانده است. اما اگر نوعی رویگردانی در تاریخ اتفاق افتاده باشد یا به هر دلیل آن فرد امروزه نمی‌تواند مورد ستایش قرار بگیرد، همه قلم‌ها راه مذمت در پیش می‌گیرند، به صورتی که انگار فرد مورد اشاره از هر نظر خارج از قالب بشری بوده است. ما در افراط، به شدت افراطی و در تفریط به همان شدت تفریطی هستیم. حد وسط یا نداریم یا آنکه به شدت کمرنگ است. گاه با زبان محبت و مهر کسانی را چنان به اوج کمالات عالی انسانی منتسب می‌کنیم که انگار هیچ کس را توان رسیدن به جایگاه اخلاقی و علمی و اندیشگی او نیست. در حقیقت بسان کسی عمل می‌کنیم که از روزنی کوچک داخل خانه‌ای را تماشا می‌کنیم که از همان روزن نگاه ما، نور به آن محیط می‌تابد، این در حالی است که اگر اجازه دهیم، به جای تماشای کسی از روزنی تنگ، نه از پشت دیوار یا حتی از پشت شیشه، او را تمام و کمال و به صورت عریان ببینیم، آنگاه درخواهیم یافت که او از کدام معایب انسانی برخوردار است. البته برخی از افراد سعی می‌کنند که با خردمندی جلوی معایب خود بایستند و آن را مستور دارند که بی‌تردید این افراد را می‌توان به نوعی در زمره استاد یا مراد خود قرار داد. اما این را هم باید دانست که یک استاد را اگر از همه معایب انسانی بری بدانیم، طبیعی است که او نمی‌تواند در جامعه انسانی نفس بکشد و زندگی کند.
گاهی ما فقط کافی است با کسی سر عداوت داشته باشیم، هر سخن ناصواب و نادرستی را که شاید در مخیله هیچ کسی هم نمی‌گنجد به طرف نسبت می‌دهیم. این در حالی است که در خلوت خود گاه می‌دانیم این همه صفت‌های ناصوابی که به فرد مورد غضب خود می‌دهیم، واقعیت ندارد، اما چون هدف ما حذف فرد مورد نظر و رسیدن خود به جایگاهی بهتر یا بالاتر از اوست، نیازی به شرمساری پیش وجدان خود نداریم. اصلا وجدان را به مرخصی می‌فرستیم یا با توجیهات احمقانه-نه کودکانه- خود را و دیگران را قانع می‌کنیم که فلان فرد حتما چنین معایبی داشته است.
اسوه‌سازی‌های بی حد و حصر از آدم‌هایی که هر روز با آنها نشست و برخاست داریم و بسان ما در همین هوا نفس می‌کشند، خشم و غضب‌ها و دوستی و دشمنی‌های آنها تفاوتی با ما ندارد، گاه چنان شگفت‌انگیز و چه بهتر بتوان گفت که مشمئزکننده است که حتی وقتی طرف خود، مدایح و ثناهای نثار شده برای خودش را می‌شنود، چه بسا از حیرت تعجب کند. البته آنهایی که خرده‌وجدانی دارند لب به اعتراض می‌گشایند و از دوست یا همکار یا کارمند زیر دست خود می‌خواهند که دست از ستایشگری او بردارد. این ویژگی معمولا هر چه که پای منافع در میان باشد، بیشتر خود را نشان می‌دهد. به همین دلیل با کمی بررسی میدانی و مشاهده، رفتارها را می‌توان در اکثر ادارات و سازمان‌ها به تماشا نشست، تماشایی همراه با افسوس و آه. کم نبوده است که بعد از رفتن مدیری از موسسه یا اداره‌ای در مراسم تودیع یا معارفه چاپلوسان دست به خلق اشعار بلنددامن زده و نثرهای مطنطن در رثای مدیر رفته و به همان نسبت برای مدیر در حال ورود قرائت کرده‌اند. البته هر چه قدرت فرد بیشتر باشد، جان‌نثاری‌ها هم با شکل و شمایل گوناگون رخ می‌دهد. این در حالی است که افراد صاحب قدرت به دلیل روحیه سرکوبگری که در درون خود دارند، از مدیحه‌هایی که برایشان گفته می‌شود خرسند می‌شوند. این ویژگی را در تاریخ به راحتی خواهیم دید. پادشاهانی که معمولا خیل شاعرانی را دور خود جمع می‌کردند تا مدیحه‌ای برای آنها بسراید و به بهترین مدیحه سرایان انواع و اقسام هدایا و زیورآلات را نثار می‌کردند. این روحیه از دربار پادشاهان گذشته به متن جامعه رسوخ کرد به صورتی که در میان قشرهای مختلف جامعه بازآرایی شد و متاسفانه هنوز به اشکال مختلف بروز و ظهور دارد.
تابوسازی و اسطوره‌سازی به صورتی بود که حتی بخشی از ادبیات ما آنها را مورد نکوهش قرار دادند و چاپلوسان را گاه به زالوهای جامعه تشبیه کرده‌اند. چون این خصیصه ناموجه باعث می‌شود همیشه نتوان سره را از ناسره تشخیص داد. زمانی که ناسره جای خود را به سره بدهد، طبیعی است که هیچ چیز سر جای خود نخواهد بود و افراد جامعه نتوانند زندگی‌ای به‌سامان وایده‌آل داشته باشند. شکی نیست که این آفت خاص جامعه ما نیست، اکثر جوامع با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، اما برخی‌ها توانستند تا حدودی جلوی آن بایستند و اجازه بدهند که هر چیز، آن گونه که هست، باشد، نه آن گونه که دیگران دوستش می‌دارند. در فضای و ناسره‌زایی هیچ امیدی به سره‌زایی و دیدن حقیقت نیست. ورزش3...
ما را در سایت ورزش3 دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : محمد رضا جوادیان varzesh3 بازدید : 213 تاريخ : شنبه 8 دی 1397 ساعت: 3:14